Nie nasza wina, nie nasz problem

Raport przedstawia stosunek Polek i Polaków do katastrofy klimatycznej. Jest pierwszym takim badaniem przeprowadzonym podczas pandemii. Analizuje i podsumowuje badania z ostatnich lat przedstawiające podejście do szeroko pojętych tematów związanych z ochroną środowiska tj. zmiany klimatu, palenia węglem, segregacji śmieci, podróży samochodem, diety roślinnej itd., następnie bada i konfrontuje to podejście z pandemią. Zadaje pytania o stosunek młodszego i starszego pokolenia do kwestii zmiany klimatu. Chociaż raport stanowi tylko „wycinek” postaw Polek i Polaków, to wskazuje na pewne trendy odnośnie stosunku do zmiany klimatu, które kształtują się w konfrontacji z ograniczeniami, jakie nałożył na nas reżim sanitarny. 

Jak zasypywać lukę między świadomym i pełnym zrozumienia uznaniem skali i konsekwencji zmian klimatu a znacznie mniej entuzjastyczną postawą wobec konieczności wdrożenia polityki klimatycznej? Jak dotrzeć do osób, które rozu­mieją rozmiar katastrofy, a są niechętne ograniczeniom związanym z polityką klimatyczną (czyli do wielkomiejskiej klasy średniej, a po pandemii COVID-19 być może także do młodszych pokoleń)?

Gdzie i jak szukać szans aspiracyjnych (tzn. narracji pozytywnych, „jak zmienić nasze życie na lepsze”, a nie „jak pogodzić się z tym, że musi być gorzej”) we wsparciu polityki klimatycznej?

To pytania, które pojawiają się po analizie badań socjologicznych, na których opiera się ten raport. Ich pierwszym elementem była analiza danych zastanych, czyli w tym przypadku prowadzonych w ostatnich latach (w tym także już w trakcie pandemii) sondaży dotyczących postaw Polek i Polaków wobec zmian klimatycznych. Dane te posłużyły następnie do postawienia dwóch hipotez weryfikowanych w ramach eksperymentu psychologicznego opisanego w drugiej części raportu. Pierwsza, optymistyczna hipoteza głosiła, że pandemia mogła – poprzez doświadczenie zagrożenia – uczulić starsze Polki i Polaków (60+) na znaczenie zmian klimatycznych i przyczynić się do zwiększenia ich gotowości podejmowania działań na rzecz klimatu. Druga, pesymistyczna, zakładała, że w przypadku młodych (do 35. roku życia) towarzyszący pandemii lockdown mógł w sposób trwały obniżyć gotowość zaakceptowania w przyszłości podob­nych do epidemicznych ograniczeń (zmniejszenie mobilności przestrzennej i konsumpcji) niezbędnych do ratowania planety. Jedną z hipotez udało się obalić, a drugą uprawdopodobnić. Trzecim elementem badania, opisanym w ostatniej części raportu, było osiem wy­wiadów fokusowych z udziałem młodych (18–35 lat) oraz osób z grupy wiekowej powyżej 60. roku życia. Przeprowadzone wywiady grupowe były źródłem prezentowanych w ostatniej części ra­portu narracji klimatycznych dwóch odmiennych pokoleń Polaków.